Uğur Ugan
Türkiye’nin en dikkate kıymet çağdaş sanat fuarı Contemporary Istanbul’u basan su, bu defa birçok tartışma konusunu açığa çıkarmış üzere görünüyor. Bu yılın izlenimleri, tartışmaları ve soru işaretleri tahminen de sanat dünyası için birtakım şeyleri yine gözden geçirmek üzerine bir fırsat.
Bu yıl 18’incisi düzenlenen, Türkiye’den ve dünyadan çağdaş sanat yapıtlarını İstanbul’da buluşturan Contemporary Istanbul (CI), 28 Eylül–1 Ekim ortasında tekrar sanat profesyonelleri, koleksiyonerler, sanatkarlar ve sanatseverlerin dikkatini 4 gün boyunca Tersane İstanbul’a çekti. Bu yıl yeni tartışma başlıkları doğurması ve fuarın son günlerinde İstanbul’da yaşanan şiddetli yağış nedeniyle su baskını hususuyla da basının ilgisini ayrıyeten çeken fuar, geçen yıllara kıyasla bir müddet daha sanat gündemini meşgul edecek üzere görünüyor. Yaşanan krizin akabinde tertibin itibarının kamuoyundaki karşılıkları tartışılırken, sanat cephesinden gelecek yıllar için nasıl bir halin takınılacağı ise şimdiden merak konusu.
Sanat pazarını canlı tutma ve izleyici kitleleri için gerek nitelikli gerek farkındalıklar yaratan bir platform sunma gayesiyle fonksiyon edinen sanat fuarları, dünyadaki öteki örnekleri itibariyle de sanat dünyasının radarında her vakit şimdiki bir öge. Arka Basel, Dubai, Hong Kong, Brüksel’inden Frize London, Seul’e kadar büyük sanat fuarları dünyadaki bu ünlü marka kentlerinde sanat profesyonellerini kent ve sanat ilgisi bağlamında bir ortaya getirmesiyle biliniyor. Kentlerin iç ve dış dinamiklerini sanatla bağdaştıran ve tertip günlerinde dünya sanat piyasasının odağı haline gelen bu tertip ağları sanat dünyasının inovasyonuna yenilikçi bir bakış getirmesinin yanı sıra kentler ve bölgeler için ekonomik bir katkı bırakmasıyla da kıymet taşıyor. Türkiye’nin en kapsamlı çağdaş sanat fuarı olma savındaki Contemporary Istanbul tertibi düşünüldüğünde ise İstanbul’un bu pazardan alacağı hisse ve sanat merkezlerinden biri olma ihtimalleri her vakit soru işaretlerini beraberinde getiriyor. 2022 datalarıyla dünya sanat piyasasının yıllık ciro büyüklüğünün binde ikisi üzere bir dilime karşılık gelen Türk sanat piyasası dünyadaki örneklerinin uzağında seyrederken Türkiye’yi memleketler arası pazara açan bu tip tertiplerin rolü içeriğinden sunumuna kadar üniversal bir davet taşıması sebebiyle ayrıyeten bir kıymet kazanıyor.
Uluslararası arenada buluşma noktalarından biri olma maksadında ilerleyen İstanbul için bir çağdaş sanat platformu sunan Contemporary Istanbul, bu istikametiyle tartışmaların odağında. Bu yıl 22 ülkeden 67 çağdaş sanat galerisi ve 8 inisiyatifi İstanbul’da buluşturan fuarın 18’inci edisyonu için birinci etapta akla gelen soru lokasyon sorunu olarak göze çarptı. Sanat galerilerine ve kapalı yerlere sıkışmış sanat izleyicisi için yeniden de atmosferik bir alternatif sunan tarihi Tersane İstanbul bu istikametiyle ilgi çekse de altyapı, ulaşım ve süratlice bitirilme korkusuyla oluşan problemler bu yıl en çok ayyuka çıkan bahis başlığı oldu. Fuar, daha girişinden itibaren toz, toprak ve maalesef çamur ile birlikte bir şantiye izlenimiyle karşılıyor gelenleri. Bu badirelerin üzerine bir de makus hava şartları eklenince bu yıl fuarın içeriğinden çok lokasyonu daha çok tartışılır oldu ve birden fazla vakit çağdaş sanatı görmezden gelen ana akım medyada bile haber bedeli taşıdı. Ana akım medyaya birinci etapta Contemporary Istanbul idaresinin hiçbir ziyanı karşılamayacağını açıklaması düşerken hususla ilgili olarak Contemporary Istanbul İdare Heyeti Lideri Ali Güreli, ArtDog İstanbul’a sıcağı sıcağına yaptığı açıklamada, “Henüz bir hasar tespiti yapılmadı. Yapıtlarda bir hasar varsa arkadaşlarımız gelecekler. Ben de galerici arkadaşlarımla konuştum. ‘Eserlerinizde hasar varsa lütfen sıralayın, biz fotoğraflayalım bunları, görelim, tespit edelim, ondan sonra bir arada konuşalım’ dedim. Münasebetiyle bu tatsız bir öykü alışılmış. Tersane İstanbul’un bir sorunu, bizi ilgilendiren bir tarafı varsa öderiz” diye konuştu.
Galerilerin bulunduğu birtakım kısımları su basması ve sergilenen yapıtların kullanılamayacak hale geldiği savı ile çalkalanan tartışmalar, sonuç itibariye bu yıl fuarın ve içeriğinin önüne geçti. İşin en dramatik tarafı ise ticari manada sermayesi olan galerilerden çok su baskınına uğrayan alanın kolektiflerin bulunduğu T8 alanı olması. Bahtın makûs bir cilvesi olarak görülebilecek bu durum tabiri caizse ‘olan yeniden garibana oldu’ şeklinde yorumlanacak cinsten. Bunun yanı sıra fuarın gerçekleştiği alanın asbestli olduğu tezi fuarın gelecek yıl yer konusunda çok kere tartışılacağı fikrini veriyor. Bunun yanı sıra fuarla ilgili getirilen öbür tenkitler ortasında öğrenci bilet fiyatlarının yüksek tutulması ve tertipte yeme-içme hizmeti veren markaların dışarının iki katı fiyatlarda hizmet vermesi fuarın belirli bir zümre dışında kalanlara soyut bir bariyer ördüğü yorumlarına sebep oldu.
Fuarı gezerken en çok kulağa çalınan hususlardan bir başkası ise sunulan yapıtların daha evvel birçok defa göz aşinalığı taşıyan işler olması. Sanat dünyasını takip edenler için yeni işler arayan gözler, bu istikametiyle fuarın yenilikçi istikametini de gündemine alacak üzere görünüyor. Fuardaki seçkinin içeriksel-kavramsal bir yaklaşımdan çok klasik ‘art fair’ işleri olarak tanımlanabilecek dekoratif işler bütünü olması bir dekorasyon mağazasına girme hissi vermesinin yanı sıra bilindiği üzere ticari dertlerin ön planda tutulduğu gerçeğini bir kere daha gözler önüne seriyor.
Fuarla ilgili söylenebilecek en olumlu şey ise Anadolu’nun farklı kentlerine yayılan çağdaş sanat inisiyatiflerinin pek düzgün bir formda hazırlanıp fuara gelmiş olması. Ankara’da görsel kültür ve sanatsal düşünce alanında bilgi paylaşımı ve üretime imkan sağlayan Ka Atölye, sanatçı ve akademisyen Elvan Ekren ve Volkan Kızıltunç tarafından kurulan NOKS Arka Space, Elçin Acun ve sanatçı Yasemin Kalaycı’nın kâr hedefi gütmeyen bağımsız çalışma platformu KOLİ Arka Space ve yolu Antalya ile kesişen sanatkarların kentin farklı kıyı topografyalarında gerçekleştirmeyi planladığı projelerin sunulduğu Kıyı Projects bu yılın en çok takdiri hak eden oluşumları olarak göze çarptı.
Diğer sanat disiplinlerine göre daha geniş pazara sahip bir sanayisi olan çağdaş sanat dünyası için kültürel sermayenin nasıl paylaşılabileceği her daim sorulacak sorulardan. Bağımsız sanatkarlardan düşük maliyetli butik galerilere kadar kendine bir sunum alanı arayan sanat dünyası için fuarların bir platform oluşturması tahminen de bu yıl yaşananlardan sonra daha yüksek perdede gündemi meşgul edecek. Titanik batarken filikalara sığınanlardan mülhem çağdaş sanata ilgi gösterenlerin sırf ‘creme de la creme’lerden oluşması fikri ise bu kere su altında kalmış görünüyor.
