Roman muharriri Burhan Sönmez, bir söyleşisinde diyor ki;
“Ne vakit yazarsam yazayım daima aklıma fakir beşerler geliyor.”
Ne Temmuz ayıydı… Artırım üstüne artırım yağdı, fiyatlar coştu, vergi oranlarında yapılan artışlar halkın sırtına bindirildi, akaryakıt fiyatı görülmemiş düzeye çıktı, borsa tarihi rekor kırdı, dövizin nerede duracağı kestirim edilemez oldu, artırımlı fiyatlar eridi, yoksulluk tepe yaptı, vatandaş kredi kartına yüklendi…
TÜİK VE ENAG ENFLASYONU ORTASINDA 2.5 KAT FARK VAR
Ve sonunda TÜİK, Temmuz tüketici enflasyonunu açıkladı, 59 yılın rekoru kırıldı: aylık yüzde 9.5, yıllık yüzde 48
ENAG ise, “Temmuz’da yüzde 13 arttı, yıllık yüzde 123 oldu” dedi.
AKARYAKIT UÇUŞA GEÇTİ, 2.5 AYDA YÜZDE 92 ARTTI
Enflasyon büsbütün dar gelirlilerin, fakirlerin doruğuna bir balyoz, zira Temmuz’da ulaştırma masrafları yüzde 29, akaryakıt yüzde 28, zerzevat yüzde 20, meyve yüzde 16, ilaç yüzde 16, ekmek yüzde 14 arttı. Bu da resmi data…
DİSK’in Ege Bölgesi Temsilcileri, TÜİK Bölge Müdürlüğü’nün kapısına dayanıp, “Gerçekleri açıkla, emeğimizle oynama” diye pankart açtılar.
Akaryakıt fiyatları uçuşa geçti. Motorin 36.5, akaryakıt 38 lira oldu. Seçim öncesinde 18 Mayıs’ta motorin 19, akaryakıt 20 liraydı, yüzde 92 artırım yaptılar.
Seçimlerden evvel türlü prosedürlerle bastırılan döviz fiyatları ve enflasyon zıvanadan çıktı.
18 Mayıs’ta 19.8 lira olan dolar bugün 26.9 lira, 2.5 ayda lira yüzde 26.4 eridi.
Simit 10 lira oldu, bir kilo şeftali 40 lira, karpuzun kilosu 10 lira, kılçıksız Ayşe fasulye 100 lira, zeytinyağının litresi 160 lira…
Ziraat Odaları açıkladı: Meyve ve zerzevat fiyatları daha da artacak. Düzgün haberler veremiyoruz.
‘FATURAYI BİZ ÖDÜYORUZ, BU YÜKÜ TAŞIYACAK MECALİMİZ KALMADI’
Vergi yükünü tekrar halka yüklediler. KDV oranı yüzde 18’den 20’ye çıktı, tüketici kredisi vergisi yüzde 10’dan 15. Motorlu taşıtlar vergisini hiçbir yerde görülmemiş biçimde ikinci sefer alacaklar.
Emekçiler ve meslek örgütleri toplandı, “Krizin faturasını işçiler ödüyor, bu yükü taşıyacak mecalimiz kalmadı” dediler. “Temel tüketim mallarına yapılan artırımlar çabucak geri alınsın, temel fiyatlar yoksulluk hududunun üzerine çıkartılsın. Gelir uçurumu büyüdükçe büyüyor, nüfusun yüzde 1’i ulusal servetin yüzde 54’ünü elinde tutuyor” diye açıklama yaptılar. Alışılmış seslerini duyuramadılar.
ÖTV GELİRLERİ YÜZDE 96 ARTTI, MİNİMUM FİYAT 60 DOLAR ERİDİ
Krizin yükünün ücretlilerin üzerinde olduğunu tek bir sayıyla açıklayalım: Akaryakıttan sigaraya, içeceklerden güçlü tüketim mallarına kadar milyonlarca tüketicinin her alışverişte ödediği dolaylı vergi; Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) gelirleri birinci altı ayda yüzde 96 arttı.
Dolardaki artışla minimum fiyat eridi, Haziran’daki artışla 482 dolardı, artık 422 dolar, 60 dolar dolar buharlaştı.
TÜRK-İŞ, “Açlık sonu Temmuz’da 11 bin 658 lira, yoksulluk sonu ise 37 bin 974 lira oldu” dedi. Minimum fiyat açlık sonunun altında kaldı.
Emekli maaşlarını varın, siz düşünün. Yaklaşık 9 milyon emekli 7 bin 500 lira maaş alıyor.
2000 öncesi emeklilerin tamamı, 2000-2008 ortası emekli olanların yüzde 80’i açlık hududunun ve minimum fiyatın altında maaş alıyor.
KREDİ KARTI HARCAMALARI TEMMUZ’DA PATLADI
Dar gelirli kredi kartları ve tüketici kredileriyle geçinmeye çalışıyor. Kart harcamaları Temmuz ayında patladı. Haziran’da 785 milyar lira iken Temmuz’da 839 milyar liraya çıktı. Tüketicilerin kredi ve kart borcu 2.24 trilyon liraya (839 milyar lirası kart borcu) çıktı. Yılbaşından beri kredi borcu 322, kart borcu 364 milyar lira arttı.
Diğer yandan kredili mevduata uygulanan faiz ve kredi kartı gecikme faizi artırıldı. Kartla taksitli harcamalara yeni kısıtlamalar getirildi.
Adliyelerde icra takibindeki kişi sayısı 3.8 milyona çıktı.
51.6 MİLYON KİŞİ AÇLIK HUDUDUNUN ALTINDA, DAYANAK ALAN AİLE SAYISI 3.6 MİLYONA ÇIKTI
Yoksulluğun arttığının bir diğer ispatı; Aile Dayanağı Programı’ndan yardım alanların sayısı Haziran’da 3.5 milyona, Temmuz’da 3.6 milyona çıktı. Bu sayı geçen yıl Haziran’da 2.5 milyondu. Elektrik faturasını toplumsal yardımla ödeyebilen hane sayısı 4.1 milyon, bakılamadığından ailesinin yanından alınma riski olan çocuk sayısı 168 bine çıktı.
CHP Yoksulluk Dayanışma Ofisi raporuna nazaran, ülkede 32 milyon kişi yoksulluk, 51.6 milyon kişi ise açlık sonunun altında yaşıyor. 14.8 milyon kişi kâfi besin tüketemiyor, çocukların yüzde 42’si uygun beslenemiyor.
Devlet bu kaynak kahrında (6 aylık bütçe açığı 438 milyar lira oldu) parayı dini hizmetlere akıtıyor. Birinci 6 ayda dini hizmetlere ve dini eğitime 19.2 milyar lira harcandı.
Köprüleri ve otoyolları inşa eden, araç geçse geçmese de devletten garanti para alan yandaş müteahhitlere ise yapılan ödemeler yüzde 17 arttı, toplam 23.8 milyar lira ödendi.
Tüm bu yoklukta, yoksullukta Borsa İstanbul’daki yatırımcıların keyfi yerindeydi. BİST100 endeksi Temmuz’da yüzde 25 prim yaptı. Bir ayda Emek Elektrik yüzde 221, Oyak Yatırım yüzde 214, Edip Gayrimenkul yüzde 212 üzere spekülatif karlar getirdi.
İşte, Evvelki yıllarda birçok kişinin tatilde olduğu, iktisadın rölantide çalıştığı, yaz bolluğundan ötürü fiyatların indiği, döviz girişlerinden ötürü dolar ve Euro fiyatının dinginleştiği Temmuz ayının bu yıla yansıyan yürekler acısı özeti…
DÜNYANIN GÜNDEMİ DE DENETİMDEN ÇIKAN GELİR ADALETSİZLİĞİ
Dünyanın yakıcı gündemi denetimden çıkan global eşitsizlik…
Zengin ve yoksul ortasındaki uçurum iklim değişikliği riskini artırırken yoksulluğu da kalıcı hale getiriyor.
Bu cümle, dünyanın 200’den fazla önde gelen ekonomistinden oluşan bir kümenin, dünyanın zenginleri ve yoksulları ortasındaki genişleyen uçurumun üstesinden gelinmesi hakkında Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası’na yazdığı açık mektuptan bir alıntı…
DÜNYANIN EN YETERLİ EKONOMİSTLERİ ‘HAREKETE GEÇİN’ DEDİ
Evet, dünyanın en âlâ ekonomistleri denetimden çıkmış global eşitsizlik konusunda harekete geçme davetinde bulundu
67 ülkeden 200’den fazla ekonomistin imzasıyla, Temmuz ortasında BM Genel Sekreteri António Guterres ve Dünya Bankası Lideri Ajay Banga’ya gönderilen mektupta, iki kurumu, İkinci Dünya Savaşından bu yana global eşitsizlikteki en keskin artışı aksine çevirmek için daha fazlasını yapmaya çağırdılar.
İmzacılar ortasında eski BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon, Yeni Zelanda’nın Eski Başbakanı Helen Clark ve ekonomistler Jayati Ghosh, Joseph Stiglitz ve Thomas Piketty yer alıyor.
ÇEYREK ASIRDIR BİRİNCİ SEFER GLOBAL YOKSULLUK VE ÇOK ZENGİNLİK BİREBİR ANDA ARTTI
Mektupta, çeyrek asırdır birinci defa global yoksulluk ve çok zenginliğin birebir anda arttığı, artan eşitsizliğin “büyük ölçüde göz arkası edildiği” vurgulanarak, gelir ve servet uçurumlarını daraltmak için daha argümanlı maksatlar talep ediliyor.
“Küresel nüfusun en güçlü yüzde 10’luk bölümü şu anda global gelirin yüzde 52’sini alırken, nüfusun en fakir yarısı bunun yüzde 8,5’ini kazanıyor. Milyarderlerin sayısı son on yılda iki katına çıkarken, milyarlarca insan yüksek ve artan besin fiyatlarının ve açlığın fecî zorluklarıyla karşı karşıya. 2019 ile 2020 ortasında global eşitsizlik, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana hiç olmadığı kadar süratli büyüdü” deniliyor.
UNDP: EN FAKİR YÜZDE 10 PANDEMİ ÖNCESİ GELİRİNE ULAŞAMADI
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) da Temmuz ayında fakirleşme konusunda iki başka rapor yayımladı. Raporlarda dünyamızın yaşamakta olduğu “çoklu krizin” en fakir beşerler üzerindeki yıkıcı tesirini gözler önüne seriliyor.
UNDP’nin “Hareketsizliğin İnsani Maliyeti: Yoksulluk, Toplumsal Muhafaza ve Borç Servisi, 2020–2023” başlıklı yeni siyaset özetine nazaran, günde 3,65 doların altında yaşayan insan sayısıyla ölçülen yoksulluk oranları, 2020-23 ortasındaki üç yıllık devirde arttı ve 165 milyon kişi daha yoksulluğa sürüklendi. Daha berbatı de kapıda.
Dünya nüfusunun en fakir yüzde 10’luk kesiti, 2023 yılına kadar pandemi öncesi gerçek kişi başı gelirini geri kazanamayan tek küme olacak ve İnsani Gelişme Endeksi’nde de şok edici bir düşüş yaşanacak.
165 MİLYON FAKİRİ AZALTMANIN YILLIK MALİYETİ GLOBAL GSYİH’NIN yüzde 0.009’U
UNDP’ye nazaran, 2022 yılında 25 gelişmekte olan iktisat, kamu gelirlerinin yüzde 20’sinden fazlasını toplam dış borç ödemesine harcadı. Bu 2000’den bu yana en yükseği…
Ortalama bir düşük gelirli ülke, faiz ödemelerine toplumsal yardıma nazaran yaklaşık 2,3 kat daha fazla harcıyor. UNDP’nin çalışmasına nazaran, bu 165 milyon fakiri azaltmanın yıllık maliyeti 14.24 milyar dolar; diğer bir deyişle global GSYİH’nın yüzde 0,009’u…
110 ÜLKEDEKİ 6,1 MİLYAR BEŞERDEN 1,1 MİLYARI AKUT ÇOK BOYUTLU YOKSULLUK İÇİNDE
UNDP’nin 11 Temmuz tarihli “2023 Global Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi, Global Yoksulluğu Ortadan Kaldırmak: Yüksek Tesirli Aksiyon İçin Veriler” başlıklı raporuna nazaran ise, dünyada 110 ülkedeki 6,1 milyar beşerden 1,1 milyarı akut çok boyutlu yoksulluk içinde yaşıyor. Bunun 534 milyonu Sahra altı Afrika’da ve 389 milyonu Güney Asya’da… Yani, her altı fakirden beşine bu bölgeler konut sahipliği yapıyor.
Tüm fakir insanların yaklaşık üçte ikisi (730 milyon) orta gelirli ülkelerde yaşarken, yüzde 35’i ankete katılan nüfusun yalnızca yüzde 10’unu oluşturan düşük gelirli ülkelerde yaşıyor. Açık farkla en makûs etkilenenler ise, fakirlerin şaşırtan bir biçimde yarısı olan (566 milyon) 18 yaşın altındaki çocuklardan oluşan genç kuşak. Çocukların yüzde 27,7’si ve yetişkinlerin yüzde 13,4’ü fakir.
FITCH, ABD’NİN NOTUNU DÜŞÜRDÜ; EKONOMİK VE FİNANSAL GERİLEMEDE KİLOMETRE TAŞI
Küresel iktisatta bir öbür kıymetli gelişme 1 Ağustos Salı günü, kredi derecelendirme kuruluşu Fitch tarafından, ABD’nin uzun vadeli kredi notunun düşürülmesi oldu.
Fitch’in artan açıklar ve siyasi kutuplaşmayla ilgili kaygılar nedeniyle kredi notunu AAA’dan AA+’ya düşürmesi, ülke ve mali sıhhati için uzun vadeli sıkıntılara işaret ediyor. Not indirimi kimi uzmanlar tarafından “ABD’nin tarihi ekonomik ve finansal gerilemesinde kıymetli bir kilometre taşı” olarak değerlendirildi.
Bu not indirimi, ABD’nin sonu gelmeyen savaşları finanse etmek için denetimden çıkmış askeri harcamalarına eşlik eden bir dizi banka ve şirket kurtarma paketinin, ülkenin kamu borcunda yarattığı büyük artışı yansıtıyor.
Fitch, ABD’nin “yaşlanan nüfus nedeniyle artan toplumsal güvenlik ve sıhhat harcamalarının yarattığı maliyetlerle ilgili orta vadeli sıkıntıların üstesinden gelmede sonlu ilerleme kaydettiğini” vurgulayarak, toplumsal harcamaları kısma teklifinde bulundu.
GEÇEN HAFTA NELER OLDU, BU HAFTA NE OLACAK?
Bir öbür olumsuz gelişme, Cuma günkü istihdam dataları oldu. Temmuz ayında ABD’de 187 bin yeni iş yaratıldığı açıklandı. Beklenti 200 bindi. Faiz artırımlarının emek talebini düşürmesine ve FED’in beklentileri dahilinde işgücü piyasasının soğumasına dair yorumlar üzerine başlangıçta Wall Street’te pay senedi fiyatları yükseldi.
Ancak Apple’ın beklentilerden makûs bilançosu endeksleri aşağı çekti. Apple’ın ikinci çeyrekte cirosu yüzde 1 düştü, iPhone satışları geriledi. Endeksler hafta boyunca Fitch’in ABD’nin kredi notunu düşürmesi nedeniyle genel olarak düşüşteydi.
Haftalık olarak Dow Jones yüzde 1.1, S&P 500 yüzde 2.3 ve Nasdaq yüzde 2.8 düşüş gösterdi. Avrupa borsaları da inişteydi, kıtadaki 600 pay senedinin ortalaması STOXX 600 endeksi yüzde 2.4, Alman DAX endeksi yüzde yüzde 3.1 geriledi.
Petrol fiyatları altı haftadır arka arda yükselişte… Suudi Arabistan (günde bir milyon varil) ve Rusya’nın (günde 300 bin varil) Eylül ayında üretim kısıntısına gideceklerini açıklamasıyla Batı Teksas petrolünün varili 82, Brent petrolün varili 86 doların üzerine çıktı. Çin’in cansız ekonomik toparlanması fiyatların daha fazla yükselmesini baskı altında tutuyor.
Bu hafta ABD’de bilanço periyodu sürecek, tüm dikkatler Perşembe günü açıklanacak ABD enflasyon datalarında olacak. Çin’in enflasyon ve dış ticaret dataları ile İngiltere’nin GSYİH büyüme sayıları izlenecek.
