Berzan Cihat Aykaç
Yeşil Sol Parti ve HDP, genel seçimlerin akabinde birçok vilayette seçmenleriyle bir ortaya gelerek hem seçim sonuçlarını kıymetlendirdi hem de önümüzdeki süreçte izlenmesi gereken siyasetleri tartıştı.
Söz konusu toplantıları ve Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasal ve ekonomik şartları Yeşil Sol Parti Diyarbakır Milletvekili Sevilay Çelenk İhtimam ile konuştuk.
Barış İçin Akademisyenler Bildirisi’ne imzacı olduğu için KHK ile ihraç edilen akademisyen Çelenk, geçtiğimiz seçimlerde Meclis’e girdi. Toplantıları kıymetlendiren Çelenk, mahallî seçimler için ittifak siyasetlerine da değinerek, “Emek, özgürlük ve demokratik cumhuriyet vurgumuzla uyumlu ve seçimlerle hudutlu olmayan ittifaklara açıklığımız ilkesel manada daima baki” dedi.
‘AKADEMİ VE SİYASET BİRBİRİNİ BESLEYEN ALANLAR’
Kamuoyu sizi milletvekilliği öncesinde akademisyen kimliğinizle tanıyor. Ankara Üniversitesi’nde öğretim üyesiyken Barış İçin Akademisyenler Bildirisi’ne imza atmanız nedeniyle yüzlerce meslektaşınızla birlikte işinize son verildi. Artık ise memleketiniz olan Diyarbakır’dan Yeşil Sol Parti milletvekilisiniz. Akademisyen olmak üzere objektifliği, bilimsel yaklaşımı içeren bir meslekten sonra milletvekilliği misyonuna seçilmek size nasıl hissettirdi?
Evet, her şeyden önce akademi ve siyaset dünyası birbirinden hayli farklı alanlar. Ancak bir yandan da akademi ile bağımızın koparılma biçimi, bilhassa çalışmaları esasen değerli ölçüde politik bir bağlama sahip olan toplumsal bilimcileri, siyasetle daha somut yollarla ilgi kurmak bakımından teşvik edici de oldu. Bunun heyecan verici bir tarafı olduğu kesin.
Öte yandan ne akademi o denli pür bir objektiflik dairesinde çalışıyor ne de siyaset tümüyle subjektif bir faaliyet alanı. Her akademisyen çalışma alanının ve araştırma mevzularının seçiminden, incelediği hususlara bakış açısının çeşitli biçimlerde nüfuz etmesine kadar epey öznel sayılabilecek çerçeveler içinden de kelamını söylüyor. Siyasette de objektiflikten kopmuş olmanız illa ki gerekmiyor.
Şu anda bu satırları, Diyarbakır’da, tam karşımdaki Galeria AVM’den arta kalan devasa boşluğa yayılmış kum, çakıl ve toprak yığınına bakarak yazıyorum. Burası 6 Şubat sarsıntısında 89 kişinin öldüğü yer. Bugün, zelzeleden 6 ay sonra bile, tam olarak sona ermemiş olan enkaz kaldırma faaliyetini ve Diyar Galeria’nın eski sakinlerine geldiği sav edilen elektrik faturalarını düşünüyorum. Yalnızca şu bir tek AVM’nin gerisinde bıraktığı enkazda ve boşlukta bile hâlâ yapılması gereken çok şey var ve büyük bir belirsizlik devam ediyor. Ama tam da bu bize, Diyarbakır’da ve genel olarak sarsıntı bölgesinde sarsıntının olumsuz tesirlerinden yurttaşların daha fazla ziyan görmemesi için yapılabilecekler konusundaki siyasetin illa subjektif olmak durumunda olmadığını söylüyor. Siyasetçilerin bu türlü bir yıkım tablosu karşısında olgusal bir çerçeveyi ve hasara ait dataları referans alması, yurttaş faydasına siyaset üstü bir efor göstermesi gerekir. Münasebetiyle akademisyenlik yahut siyaset birbirinden bu manada çok kopuk olmadığı üzere birbirini beslemesi beklenen alanlar. Kendi adıma bu türlü olmasını umuyorum.
‘MÜCADELENİN BÜYÜTÜLMESİ GEREKİYOR’
Milletvekilliğiniz boyunca hangi çalışma alanlarında bulunmayı düşünüyorsunuz?
Açıkçası şu sıralar en yakıcı biçimde yaşadığımız birçok husus benim akademisyen olarak da üzerinde en çok durmak istediğim, durmaya çalıştığım hususlar. Medya ve söz özgürlüğü alanında yaşanan ihlaller, gazetecilik üzerindeki ağır baskı, lokal ve alternatif medyanın güçsüzleştirilmesi ve köşeye sıkıştırılması, RTÜK ve TRT eliyle pekiştirilen çok partizanlaşmış ve AKP’leşmiş medya ortamı. Bununla birebir düzlemdeki cinsiyet eşitliği çabası, erkek şiddeti, LGBT+’lara yönelik ayrımcılık. Olağan ki en başta da Kürt probleminin demokratik yollarla tahlili çabasının büyütülmesi gerekiyor. Kürt halkına yönelik tehditkar ve çok tehlikeli boyutlara varan dışlama, kriminalize etme ve tecrit siyasetiyle uğraş etmek ehemmiyetini ve önceliğini hiç yitirmeyen bir husus. Bu alanlarda gayret etmeye ve bu problemlerin tahliline katkıda bulunmaya çalışıyorum.
‘KAYYIM SİSTEMİ İKTİDARIN ÇÖKERTME PLANIDIR’
Akademisyen kimliğinizi ve KHK mağduru oluşunuzu göz önünde bulundurarak kayyım rektörleri ve bir bütün olarak hükümetin kayyım siyasetini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kayyım sistemi bir irade gaspı sistemidir. 19 Ağustos 2023 tarihi prestijiyle dördüncü yılını bitiren yeni idare sistemidir. Aslında hiç demokratik olmayan ve eşit şartlarda gerçekleşmeyen seçimler sonucunda büyük bir efor ve özveriyle oluşturulmuş lokal idarelerin tasfiyesi, milyonlarca seçmenin iradesinin yok sayılmasıdır. Mahallî demokrasiyi ve yerinden idaresi engelleme, kayırmacı ve kamu kaynaklarını yandaş yağmacılığına açmayı önceleyici baskı tertibinin yerleşik hale getirilmesidir. Kayyımların birinci yaptıkları bayan örgütlerini kapatma, bayanların kazanımlarına saldırma ve belediye çalışanlarının ihracıdır. Kürtçeyi kamusal alanda görünür kılan tabelalar da akın altındadır, cadde ve sokak isimleri da… Siyasi iktidarın yenemediği ve boyun eğdiremediği tüm alanları “çökertme” planıdır. Üniversite ve kayyım rektörler bakımından da durum tıpkı tabirlerle ifade edilebilir. Akademik alanda bir türlü ele geçirilememiş kültürel iktidarın, nitelikli üretimin ve eğitimin eş vakitli olarak hem tahrip edilmesidir, hem de yağmalanmış bu alanların koltuklar, masalar, abartılı bir dekorasyonla doldurulabilecek birer hakimiyet alanı olarak görülmesinin tabiridir.
‘BEYİN GÖÇÜ OLUŞMASINDA ÜNİVERSİTELERİN TASFİYE EDİLMESİNİN TESİRİ VAR’
Türkiye’den Avrupa, Amerika, Kanada üzere bir çok ülkeye beyin göçü yaşanıyor. Genç jenerasyonlar akademik mesleklerini yurtdışında yapmak istiyor. Türkiye’de akademinin sıkıntıları neler sizce?
Güvencesizlik, belirsizlik, önünü görememe… Daha kaç yıl sürdürebileceğinden emin olmadan, akademik faaliyeti şevk ve motivasyonla sürdürmek imkansız üzere bir şey. Doktorasını bitirdiğinde daimi bir takıma kavuşmayı umut edemeyen akademisyenlerin çalışmalarını inançla ve özgür biçimde sürdürmesi de imkansız. Akademinin çok büyük meseleleri vardı. Lakin en değerlilerden biri daima bu oldu. Genç takımları akademide tutmaya ait bir siyaset olmadığı üzere her geçen gün daha da garantisiz şartlarda çalışmak zorunda kaldılar. Yapılan işe harikulade bir yabancılaşmayı da beraberinde getiren bir durum kelam konusu. Alışılmış KHK’larla yaşanan üniversite tasfiyesine “sorun” demek esasen sıkıntıyı hafifsemek olur. Akademinin pek çok sorunu var. Akademik özgürlük ve bilimsel özerklik de çok kıymetli bir sorun. Bütün bu nedenlerle, Türkiye’den bir beyin göçü oluşmasında üniversite tasfiyesinin değerli bir tesiri oldu diyebiliriz. İhraç akademisyenler kendilerini “ağaç kökü kemirmeye” layık gören bir ülkeden elbette daha inançta hissedeceği bir ülkeye gidecektir. Lakin gidenler yalnızca akademisyenler de değil. Tabipler, öğrenciler, gazeteciler, bankacılar… Giden ya da gitmek isteyen çok kişi var.
‘GAZETECİLİK KABAHAT OLARAK BELLETİLMEYE ÇALIŞILIYOR’
Basın özgürlüğünün kısıtlanması, tutuklu gazetecilerin bulunması, sansür pratiği biz gazeteciler için ve aslında tüm vatandaşlar için değer arz eden problemler. Bu sıkıntıları aşabilecek miyiz?
Bu bahiste yakın vakitte hem Diyarbakırlı tutuklu gazeteciler şahsında mevzuya dikkat çeken bir rapor yayınlamış hem de basın açıklaması yapmıştık. Cezaevlerinde hâlâ onlarca gazeteci var. Gazetecilik pratiği de muhalefet etmek üzere kabahat olarak belletilmeye çalışılıyor. Buna karşı “Gazetecilik kabahat değildir” demeye devam edilecek elbette. Her türlü gayrete de… Aslında gazetecilerin pes etmemesi, bu denli baskı, atak, gözaltı ve tutuklamaya karşı yalnızca işlerini sürdürmeleri bile büyük bir direniş. Bu sıkıntıları aşmanın en değerli yolu da vazgeçmemek, sürdürmek lakin esasen “nitelikli habercilikte” ısrar etmekten geçiyor. Kendilerine kelam hakkı tanınmayan, kamusal alanda sesine yer açılmayanlara ses verme uğraşı da çok değerli. Aşmak bu manada, bugünden yarına baskıların bitmeyeceğini bilmek ancak bir yandan da mahzurların her şeye karşın aşılabileceğini bütün dünyaya göstermektir.
‘GÜLTAN KIŞANAK’IN YANINDA DURACAĞIZ’
Gültan Kışanak’ın vefat eden ablası Zeynep Özer’in cenazesinde maruz kaldığı eziyet, akıllara Aysel Tuğluk’un annesinin cenaze merasiminde yaşanılanları getirdi. Parti olarak, tutuklulara yönelik uygulamalar hakkında neler yapmayı planlıyorsunuz?
Gültan Kışanak süper bir siyaset insanıdır, başta bayan hakları olmak üzere hak savunucusudur ve bir gazetecidir. Ömrünün on yılından fazlasını cezaevlerinde ve akıl almaz azaplar de dahil olmak üzere zulüm uygulamalarına maruz kalarak geçirmiştir. Kışanak son birkaç yılda babasını, ağabeyini ve ablasını kaybetti. Bu acıların hepsini cezaevindeyken yaşadı. Ablasının cenazesinden sonra Kandıra’ya dönerken maruz kaldığı eziyet de nitekim insanı isyan ettiren bir eziyet. Bu bahiste HDP, hem eziyeti mahkum eden hem cezaevlerindeki hak ihlalleriyle çabadan vazgeçilmeyeceğinin sözü olan manalı bir açıklama yayınladı.
Kuşkusuz Gültan Kışanak’ın, cezaevlerindeki tüm siyasetçilerin, gazetecilerin, sivil toplum temsilcilerinin ve tutuklu yurttaşların maruz kaldığı hak ihlalleri her birimizin sürdürdüğü gayrette değerli bir vurgunun ve aksiyon planının hususudur, o denli olmak zorundadır. Bu bağlamda; gerek avukat arkadaşlarımız, gerek siyasetçiler nizamlı olarak cezaevlerindeki arkadaşlarımızı ziyaret ediyor, cezaevlerindeki hak ihlallerini izliyor ve yapılabilecekler konusu daima olarak müzakere ediliyor. Arkadaşlarımızın sıkıntı vakitlerinde da elbette her türlü dayanışmayı göstermeye ve yanlarında olmaya çalışıyoruz. Bunlar zati üzerimize düşen birer vazife olmasının ötesinde layıkıyla yapmayı canı gönülden istediğimiz şeylerdir. Gerçekten Gültan Kışanak’ın ablasının cenazesinde de yanında eski ve yeni vekil arkadaşlarımız, lokal yöneticilerimiz ve halkımız vardı. Ablasının toprağa verilmesinin her anında yanında olmak, acısını paylaşmak için çabaladılar. Aslında yanında olmak da değil, orada birlikte durdular.
Hasta mahpuslar konusu da daima gündemimizde ve gayret alanlarımızdan en değerlilerinden biri olacak.
YEREL SEÇİMLER ÖNCESİ ELEŞTİRİ-ÖZELEŞTİRİ SÜRECİ
HDP ve Yeşil Sol Parti seçimlerden çabucak sonra eleştiri-özeleştiri sürecini başlattı. Bu kapsamda birçok kentte ve köyde halk toplantıları düzenlendi. Bu toplantılardan çıkan sonuçlar ne oldu? Lokal seçimler ve ittifaklara ait ne söylersiniz?
Bu sonuçları çok yakında yapılacak kongreler sürecinde idare organlarımız açıklayacaktır. Lakin esasen buluşmalarda lisana getirilenleri kamuoyuyla paylaşa paylaşa sürdürülen bir eleştiri-özeleştiri süreci geçiriyoruz. Örneğin gazetenizde Ceren Bayar, halk buluşmalarının bulgularını, yaptığı görüşmeler sonucunda ana başlıklarıyla yazmıştı. Bana kalırsa en güçlü iletisi toplumsal barışın bir an evvel sağlanması konusunda veren bir eleştiri-özeleştiri süreci kelam konusu. Bir öbür tartışma ekseni de Türkiyelileşme etrafında ortaya çıktı. Özellikle kent merkezlerinde, batı metropollerinde HDP’ye, daha doğrusu bu seçimde Yeşil Sol’a giden oylardaki azalma, öbür hususlar yanında Türkiyelileşme çerçevesinde de değerlendirmelere mevzu oldu. Türkiye demokratikleşmeden Kürt meselesinin çözülemeyeceği, Kürt sorunu tahlile kavuşmadan Türkiye’de demokratikleşmenin imkansız olduğu da bu çerçevedeki bir kıymetlendirme olarak düşünülmelidir.
‘İTTİFAKLARA AÇIKLIĞIMIZ İLKELSEL MANADA DAİMA BAKİ’
Önümüz mahallî seçimler… Bu sürecin bilgisi daha şimdiden lokal seçimler için sürdürülmesi gereken çalışmalara ve önceliklere ışık tutuyor. Diyarbakır’da sivil toplum kuruluşları ve mahallî medya organlarıyla yaptığımız görüşmeler de birebir önceliklerin lisana geldiği görüşmelerdi. Toplumda çalışandan emekliye, köylüden memura ve öğrenciye, herkes muhalefetten bir yandan gündelik ömrü sürdürmeyi imkansız hale getiren barınma, sıhhat ve besin masraflarının çok artışı üzere somut ve yaşamsal sıkıntılara ait çalışmalar bekliyor. Lakin öteki taraftan da Kürt halkı bu gayretleri daima anadilde eğitim, cezaevlerindeki hak ihlallerinin sona ermesi, tecridin sona ermesi, barış gayretlerinin önünün açılması üzere makro problemleri da bir an bile ihmal etmeyen bütünlüklü siyasetler çerçevesinde talep ediyor. Bu manada emek, özgürlük ve demokratik cumhuriyet vurgumuzla uyumlu ve seçimlerle sonlu olmayan ittifaklara açıklığımız da ilkesel manada daima baki. Onun dışındaki somut gelişmeler esasen vakti geldiğinde partimizin yetkili organlarınca açıklanacaktır.
